Przeważająca działalność gospodarcza, a zakaz handlu w niedzielę

Ustawą z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni¹ ustawodawca zdecydował, że od 1 marca 2018 r. obowiązuje w Polsce zakaz handlu w niedziele.

Przy czym zakaz ten wprowadzany jest kaskadowo, tj. od 1 marca 2018 r. w każdym miesiącu będą dwie niedziele handlowe – pierwsza i ostatnia. Od 1 stycznia 2019 roku będzie to tylko jedna niedziela w miesiącu – ostatnia. Natomiast z dniem 1 stycznia 2020 r. obowiązywać będzie zakaz handlu w każdą niedzielę.

Co do zasady więc prowadzenie działalności gospodarczej ogniskującej się w ramach handlu tj. procesu sprzedaży polegającemu na wymianie towaru lub wyrobu na środki pieniężne jest zakazane. Od zasady tej ustawodawca zdecydował się wprowadzić, jednakże liczne wyjątki.

Odniesienie się do wszystkich przewidzianych ustawą wyjątków od reguły zakazu handlu w niedzielę zdecydowanie przekraczałoby ramy złożonego opracowania, w tym też kontekście odnieść się chciałbym do kilku, ale mogących w przyszłości wywołać niezwykłe zamieszkanie wyjątków od reguły zakazu handlu w niedzielę.

Zakaz handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem, a także powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem nie obowiązują:

1. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami

2. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;

3. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;

4. w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;

5. w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;

6. na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno- -spożywczymi.

W przypadkach wyżej wymienionych prowadzenie działalności gospodarczej związanej z handlem zakazane nie jest, przy czym warunkiem konicznym dla uniknięcia sankcji karnej za naruszenie zakazu jest wykazanie, że działalność wymieniona w tym przepisie jest działalnością przeważającą w prowadzonej działalności gospodarczej.

Czym jest zatem owa „działalność przeważająca”?, czy dla spełnienia warunku prowadzenia działalności przeważającej wystarczającym jest jedynie dokonanie zmian w odpowiednim rejestrze (CEIDG lub KRS) tj. zastąpienie jednego przedmiotu działalności innym, który znajduje odzwierciedlenie w zapisach ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. Jak wyglądać będzie kontrola Państwowej Inspekcji Pracy w przypadku placówek, gdzie przeważającą działalnością gospodarczą jest handel kwiatami, dewocjonaliami, pamiątkami, prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi? Czy inspektorowi z Państwowej Inspekcji Pracy wystarczy okazanie wydruku z CEIDG lub KRS, z którego będzie wynikał przedmiot przeważającej działalności, czy też będzie trzeba w inny sposób wykazywać, że owa przeważająca działalność, to nie tylko zapis w rejestrze, ale także rzeczywisty obraz prowadzonej działalności gospodarczej?

Odpowiadając na powyżej przedstawione pytania wyjść należy od ogólnego stwierdzenia, że rozpoczynając prowadzenie jakiejkolwiek działalności gospodarczej przyszły przedsiębiorca musi określić przedmiot działalności gospodarczej zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) wprowadzoną do polskiego prawa rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności.

Obowiązek posługiwania się kodami PKD odnosi się zarówno do osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą podlegających wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej, jak również pozostałych podmiotów tj. spółek prawa handlowego, spółdzielni i fundacji. Przy czym, co warte podkreślenie w przypadku spółek prawa handlowego (np. spółki z o.o.) Przedmiot Działalności Gospodarczej określony musi być, już w umowie spółki.

Tym samym chcąc dokonać zmiany przedmiotu działalności w przypadku podmiotów przyjmujących tę formę organizacyjnoprawną funkcjonowania w obrocie gospodarczym, należy nie tylko przygotować i złożyć odpowiednie formularze [KRS -Z3 i KRS – ZM], ale przede wszystkim zmienić treść umowy spółki w zakresie dotyczącym Przedmiotu Działalności.

Nie wykluczone przy tym jest, a wręcz stanowi to normę, że znaczny udział procentowy działalności jednostki będzie obejmował więcej niż jedną pozycję PKD.

Przy czym przepisy prawa nie zabraniają konkretnemu przedsiębiorcy na przyjęcie większej ilości kodów PKD, celem zobrazowania zakresu prowadzonej działalności gospodarczej. Problem powstaje, i to zasadniczy w momencie, kiedy dla przyjęcia, iż nie obowiązuje konkretnego przedsiębiorcy zakaz prowadzenia działalności handlowej w niedziele musi on zdekodować normę prawną posługującą się stwierdzeniem „przeważająca działalność”.

Ostatnie zdanie, w moim przekonaniu nabiera szczególnego znaczenia, gdy wracam pamięcią do odbytych w ostatnim czasie kilkudziesięciu spotkań z przedsiębiorcami, którzy jak swego rodzaju mantrę powtarzali pytanie „czy wystarczającym jest zmiana w odpowiednim rejestrze przedmiotu „przeważającej działalności” dla przyjęcia, iż nie obowiązuje nas zakaz handlu w niedzielę”. Oczywiście uzupełniając powyższe o stwierdzenie, że w tym przypadku chodzi jedynie o techniczną czynności zamiany jednego kodu PKD na inny, który odnosi się będzie do tej działalności gospodarczej, o której traktuje art. 6 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o zakazie handlu w niedzielę.

Działalnością przeważającą danej jednostki statystycznej, jest działalność posiadająca największy udział wskaźnika (np. wartość dodana, produkcja brutto, wartość sprzedaży, wielkość zatrudnienia lub wynagrodzeń) charakteryzującego działalność jednostki. Przy czym prowadząc badania statystyczne najczęściej przyjmowanym wskaźnikiem jest wartość dodana.

W ekonomii przez wartość dodaną rozumieć należy przyrost wartości dóbr w wyniku procesu produkcji (E. Kubiak, H. Nakonieczna – Kisiel 1999, s. 43) lub różnica pomiędzy utargiem przedsiębiorstwa, a kosztami zakupów materiałów i usług od innych firm, zatem jest to różnica pomiędzy przychodem ze sprzedaży, a kosztem pozyskania koniecznych nakładów; różnica pomiędzy przychodem ze sprzedaży, a kosztem nabycia dóbr i usług od innych firm (R. Barro 1997 s. 59).

Przyjmuje tym samym, że działalnością przeważającą, w rozumieniu ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o zakazie handlu w niedzielę jest działalność mająca największy udział w ogólnej działalności podmiotu mierzona kryterium sprzedaży, liczby pracujących.

Przy czym owe rozróżnienie przestaje być tak wyraźne, gdy przyjmiemy – na co zwracano już uwagę powyżej, że znaczny udział procentowy działalności jednostki będzie obejmował więcej niż jedną pozycję PKD. Może to wynikać z pionowej integracji działalności lub poziomej integracji działalności (np. produkcja wyrobów piekarskich połączona z produkcją wyrobów czekoladowych), lub z każdej innej kombinacji działalności, które nie mogą być traktowane oddzielnie (prowadzenie plantacji kwiatów i ich sprzedaży).

Problem wydaje się być mniejszy w przypadku, gdy przedsiębiorca wykonuje działalności, którą możemy przypisać jedynie do dwóch pozycji PKD. W tym zakresie zawsze jedna z działalności będzie stanowiła więcej niż 50% wartości dodanej. Tym samym taka działalność postrzegana będzie jako działalność przeważająca.

Co w przypadkach jednak bardziej złożonych, gdy przedsiębiorca wykonuje szereg działalności, które ujęte są w więcej niż dwóch pozycjach PKD, gdzie żadna z nich nie stanowi więcej niż 50% wartości przyjętego wskaźnika wartości dodanej. Przyjmuje się, iż wskazanie na działalność przeważającą winno nastąpić przy zastosowaniu „metody góra – dół tj. metodzie, która oparta jest na zasadzie hierarchicznej: zaklasyfikowanie jednostki na najniższym poziomie klasyfikacyjnym musi być zgodne z zaklasyfikowaniem jednostki na wyższych poziomach struktury. W związku z tym, proces klasyfikowania rozpoczyna się od zidentyfikowania odpowiedniego grupowania na najwyższym poziomie i następnie schodzenia w dół poprzez kolejne poziomy klasyfikacyjne w następujący sposób:

1. należy zidentyfikować sekcję, która posiada najwyższy udział wskaźnika (np. wartości dodanej),

2. w ramach wybranej sekcji należy zidentyfikować dział, który posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tej sekcji,

3. w ramach wybranego działu należy zidentyfikować grupę, która posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tego działu,

4. w ramach wybranej grupy należy zidentyfikować klasę, która posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tej grupy,

5. w ramach wybranej klasy należy zidentyfikować podklasę, która posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tej klasy²”.

Przyjąć możemy, że prosta zmiana przeważającego przedmiotu działalności gospodarczej stanowi w istocie niewystarczający środek do uniknięcia odpowiedzialności za naruszenie zakazu handlu w niedzielę. Jednakże prosta obserwacja dokonującego kontroli inspektora Państwowej Inspekcji Pracy, że klienci kupują w danym momencie wyroby tytoniowe i alkoholowe, nie natomiast gazety i zakłady lotto, sama w sobie nie może stanowić podstawy do ukarania mandatem karnym, czy też wystąpienia do Sądu z wnioskiem o ukaranie. Potrzebna jest głębsza analiza dokumentacji księgowej, i zastosowanie odpowiedniego wskaźnika dla przyjęcia, że w rzeczywistości działalność przeważająca jest inna niż zadeklarowana przez podmiot kontrolowany.