PODZIAŁ MAJĄTKU WSPÓLNEGO
Postępowanie o podział majątku wspólnego
1) Jaki sąd jest miejscowo właściwy w sprawie o podział majątku wspólnego?
– W przypadku, gdy podział majątku dokonywany jest po ustaniu małżeństwa i ma na celu uregulowanie spraw finansowych pomiędzy byłymi małżonkami sądem właściwym do prowadzenia postępowania jest ten, w którego okręgu mieści się majątek podlegający podziałowi.
2) Jaki sąd jest rzeczowo właściwy do podziału majątku wspólnego?
– Bez względu na wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi, do prowadzenia postępowania w tym zakresie właściwy jest sąd rejonowy jako sąd I instancji.
3) Pozew czy wniosek o podział majątku?
– Postępowanie o podział majątku wspólnego to tak zwane postępowanie nieprocesowe, wobec czego inicjowane jest wnioskiem o podział majątku, nie pozwem. W postępowaniu tym nie ma powoda i pozwanego, a wnioskodawca i uczestnik.
4) Ile wynosi opłata sądowa w sprawie o podział majątku?
– Zdecydowana większość postępowań sądowych wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty sądowej, którą należy wnieść do sądu wraz ze złożeniem pisma inicjującego postępowanie. W przypadku spraw o podział majątku wynosi ona 2.000,00 zł.
5) Czy mogę uniknąć opłaty sądowej od wniosku o podział majątku wspólnego?
– Osoby, które bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i swoich najbliższych nie są w stanie ponieść kosztów związanych z postępowaniem sądowym mogą domagać się zwolnienia z ich ponoszenia. W tym celu muszą zawrzeć stosowny wniosek w piśmie procesowym adresowanym do sądu oraz złożyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, którego formularz dostępny jest w Internecie np. na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.
Jak dokonać podziału?
1) sposoby podziału – czy muszę kierować sprawę do sądu?
– Nie, podziału majątku można dokonać przed sądem, jak również bez ingerencji sądu, w wyniku zawarcia umowy o podział majątku wspólnego. Umowa taka powinna mieć formę aktu notarialnego.
2) Co musi zawierać umowa o podział majątku wspólnego?
– Umowa taka powinna zawierać określenie wszystkich składników majątku wspólnego oraz jednoznaczne wskazanie sposobu podziału, np. poprzez wyliczenie rzeczy, które w wyniku podziału przejdą na wyłączną własność jednego z małżonków.
3) Czy możliwy jest częściowy podział majątku wspólnego?
– Tak, można podzielić tylko część majątku wspólnego, jednak wyłącznie w drodze umowy. W przypadku postępowania sądowego o podział majątku wspólnego dokonuje się podziału całości majątku, którego skład ustala sąd.
4) Jakie są sposoby podziału składników majątku wspólnego?
– Podział majątku może nastąpić poprzez przyznanie jego przedmiotów jednej ze stron na własność z jednoczesną spłata na rzecz drugiego ze współwłaścicieli, fizycznym podziale rzeczy na rzecz współwłaścicieli, a także poprzez sprzedaż licytacyjną i podział uzyskanej w ten sposób sumy pieniężnej, co ma miejsce w sytuacji, w której żaden ze współwłaścicieli nie chce przejąć danego składnika majątkowego na własność.
5) Spłata – co to jest?
Spłata jest to suma pieniężna przyznana temu współwłaścicielowi, który w ramach podziału majątku traci własność danej rzeczy, w kwocie odpowiadającej wartości jego udziału w tej rzeczy.
Majątek wspólny
1) Czym jest majątek wspólny?
– Majątek wspólny tworzą składniki majątkowe nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej, np. w czasie trwania związku małżeńskiego, do którego zalicza się wszystko, co według uregulowań prawnych nie jest zaliczane do majątku osobistego.
2) Z czego składa się majątek wspólny?
– W żadnym przepisie prawnym nie ma zamkniętego wyliczenia składników majątkowych zaliczanych do majątku wspólnego, w skład którego wchodzą nie tylko rzeczy, ale i również prawa. Przede wszystkim jest to wynagrodzenie za pracę małżonków, pojazdy nabyte nawet tylko przez jednego z małżonków w trakcie trwania małżeństwa, nieruchomości nabyte przez jednego lub oboje małżonków łącznie w trakcie trwania małżeństwa.
3) Kiedy powstaje majątek wspólny?
– Majątek wspólny powstaje z mocy prawa w momencie zawarcia związku małżeńskiego, pod warunkiem, że małżonkowie nie uregulowali w odmienny sposób stosunków majątkowych panujących w ich małżeństwie, np. poprzez podpisanie intercyzy. Majątek wspólny powstaje również w innych sytuacjach, np. w momencie wspólnego dziedziczenia spadku.
4) Kiedy ustaje wspólność majątkowa małżeńska?
– Wspólność majątkowa małżeńska ustaje z momentem podpisania intercyzy w trakcie trwania małżeństwa, jak również ustaje z mocy prawa z momentem uprawomocnienia się orzeczenia o separacji albo rozwodzie. Co do zasady od tego momentu nie jest powiększany skład majątku wspólnego.
Majątek osobisty
1) Co składa się na majątek osobisty małżonka?
– Przedmioty składające się na majątek osobisty stanowią zamknięty katalog, który znajduje się w uregulowaniach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Należą do niego przede wszystkim przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, a także przedmioty nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego w drodze dziedziczenia lub darowizny, nagrody, odszkodowanie za uszkodzenie ciała albo z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę.
2) Czy przedmioty z majątku osobistego mogą wejść w skład majątku wspólnego małżonków?
– Tak, w drodze umowy, bowiem wspólność majątkową można rozszerzyć o inne składniki majątkowe, które normalnie stanowią majątek osobisty jednego z małżonka.
3) Jak rozporządzać majątkiem osobistym?
– Prawo do rozporządzania składnikami zaliczanymi do majątku osobistego przysługuje wyłącznie temu z małżonków, który jest jego właścicielem. Drugi z małżonków nie ma prawa decydować o sposobie ich wykorzystania, a także o ich ewentualnym zbyciu lub obciążeniu.
4) Czy składniki majątku osobistego podlegają dziedziczeniu przez drugiego z małżonków?
– Tak, w przypadku śmierci jednego z małżonków drugi z małżonków dziedziczy wszystkie składniki wchodzące w skład majątku osobistego zmarłego, chyba że inna była wola zmarłego wyrażona np. w testamencie.
5) Czy można rozliczyć nakłady dokonane z majątku wspólnego na majątek osobisty?
– Tak, jeżeli w trakcie trwania związku małżeńskiego dokonywane były nakłady na majątek osobisty małżonka z majątku wspólnego małżonków, podlegają one rozliczeniu na żądanie drugiego z małżonków, które może być zgłoszone np. we wniosku o podział majątku po ustaniu małżeństwa.
Nieruchomość z hipoteką
1) Co się dzieje z hipoteką po podziale majątku?
– Bez względu na sposób podziału majątku wspólnego hipoteka na nieruchomości obciąża ją do momentu spłaty zadłużenia.
2) Czy hipoteka obniża wartość nieruchomości?
– Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest w orzecznictwie jednoznaczna, jednak w dużej ilości judykatów prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym obciążenie hipoteczne nie powoduje zmniejszenia wartości nieruchomości.
3) Czy można sprzedać nieruchomość obciążoną hipoteką?
– Tak, obciążenie nieruchomości hipoteką nie wyklucza możliwości rozporządzania nią, w tym jej zbycia. W przypadku sprzedaży nieruchomości, na której ustanowiona jest hipoteka, zabezpieczenie to ulegnie wykreśleniu dopiero w momencie całkowitej spłaty wierzytelności, którą zabezpiecza.
4) Jak podzielić nieruchomość, która obciążona jest hipoteką?
– Co do zasady nie ma żadnych ograniczeń w sposobach dokonywania podziału nieruchomości obciążonej hipoteką. Jednym z najpopularniejszych sposobów podziału nieruchomości, które obciąża hipoteka jest sprzedaż w celu spłaty zadłużenia zabezpieczonego hipoteką, a następnie podział pozostałej kwoty pomiędzy współwłaścicieli.
Nierówne udziały
1) Kto może domagać się ustalenia przez sąd nierównych udziałów w majątku wspólnym?
– Z przedmiotowym żądaniem może wystąpić każdy uczestnik postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego. Żądanie to może być sformułowane na każdym etapie postępowania, aż do jego prawomocnego zakończenia.
2) Czy w ramach zawarcia umowy o podział majątku można ustalić nierówne udziały?
– Tak, ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym możliwe jest nie tylko dokonując podziału majątku przed sądem, lecz również zawierając umowę na etapie przedsądowym.
3) Jaki jest skutek ustalenia nierównych udziałów?
– W przypadku braku zgłoszenia żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym podlega on podziałowi z zastosowaniem domniemania, że każdemu ze współwłaścicieli przysługuje równy udział, np. w przypadku gdy jest dwóch współwłaścicieli domniemywa się, że każdy z nich jest właścicielem ½. W sytuacji ustalenia przez sąd nierównych udziałów dochodzi do zaburzenia powyższych proporcji, poprzez uznanie, że jednemu ze współwłaścicieli przysługuje udział np. w wysokości 2/3, a drugiemu ze współwłaścicieli udział w wysokości 1/3 prawa własności. Tym samym współwłaściciel, któremu przysługuje wyższy udział w prawie własności, w przypadku zbycia rzeczy otrzyma większą kwotę z jej sprzedaży.
4) Jakie są przesłanki ustalenia nierównych udziałów?
– Istnieją dwie przesłanki uwzględnienia żądania ustalenia nierównych udziałów, które muszą zaistnieć łącznie. Pierwszą z nich jest przyczynienie się w większym stopniu do powstania majątku wspólnego, a drugą istnienie ważnych powodów uzasadniających uwzględnienie zgłoszonego żądania. W przypadku podziału majątku wspólnego po rozwodzie sąd uwzględnia osobiste nakłady stron w wychowaniu wspólnych dzieci oraz pracę we wspólnym gospodarstwie domowym.